Omamy iluzje

Chłopicki (za Claudem i Eyem) wyróżnia jeszcze tzw. omamy iluzje, rozumiejąc pod tym mianem omamy polegające na niedokładnym rozpoznawaniu bodźca. Omamy iluzje wzrokowe polegają na powstawaniu zwidywań, np. ze wzorów tapet, na które chorzy w stanie zmienionego sensorium patrzą. Omamy iluzje słuchowe polegają np. na słyszeniu głosu w rytmicznych szmerach lub hałasach, np. wtykaniu zegarka, w padających kroplach wody, w rytmicznym stukocie kół jadącego pociągu itd. Zachodzi tu czasem wahanie się chorego to w stronę uznawania przedmiotowości i rzeczywistości doznawanych złudzeń, to w stronę krytycyzmu. Zdaniem Chłopickiego, im dłużej pracujemy nad wyświetlaniem omamów, tym bardziej skłaniamy się do przesunięcia granicy między omamami prawdziwymi a omamami iluzjami na korzyść tych ostatnich. Rozróżnienia te w praktyce odgrywają niewielką rolę. Ostatecznie w klinice bardzo często posługujemy się sposobem prowokowania omamów. Każemy choremu wsłuchiwać się w tykanie zegarka lub w inny taki jednostajnie rytmiczny szmer. Odróżnić w tych przypadkach omamy prawdziwe od owych omamów iluzji jest niepodobieństwem.  Było bez liku usiłowań wytłumaczenia, w jaki sposób powstają omamy. Jedno jest dzisiaj pewne, że nie są to zjawiska jednolite i że mechanizm ich powstawania może być różnoraki. W teorii obwodowego pochodzenia omamów powoływano się na fakt, że zadrażnienie nerwów obwodowych może mieć wpływ na powstawanie omamów, np. ucisk gałek ocznych w majaczeniu wywołuje omamy wzrokowe (sposób Lipmanna), zmiana rytmu metronomu i dźwięku stroików albo zastosowanie prądu elektrycznego prowadzą do zmiany rytmu i tonu omamów słuchowych. W przypadkach tych jednak powszechnie uznano,  że obwodowe pobudzenie nerwów wprawdzie wyzwala ich wystąpienie, sama ich przyczyna jest jednak natury ośrodkowej, gdyż doświadczenia te udają się tylko albo w czasie przeżywania omamów, albo w okresie ich ustępowania, a nigdy u ludzi zdrowych lub u chorych psychicznie, nie mających skłonności do halucynowania. [przypisy:  zatrucie talem, e rejestracja elvita, pulsantis, przegladarka skierowan sanatoryjnych ]